شناخت ساختار مو و فهم آن می تواند به درک بهتر از فرآیندهای زیستی و رشد مو، مشکلات و بیماری های مرتبط با مو و حتی توسعه روش های جدید در زمینه ترمیم مو بانوان و آقایان کمک کند.
مو، عبارت است از ساختارهای پروتئینی کراتینی که از قاعده های زنجیره ای تشکیل شده است و در پوست سر و سایر مناطق بدن ما رشد می کند. ساختار مو شامل ساقه (شاخه)، ریشه و فولیکول مو است. در این مقاله به بررسی و شناخت شکل ساختار مو و نقش آن در زیبایی و سلامت موها می پردازیم.
ساختار مو شامل چه قسمت هایی است؟
شناخت ساختار مو شامل شناخت سه قسمت اصلی است که هر کدام وظایف مختلفی در رشد و حفظ مو دارند. این سه قسمت عبارتند از:
ساقه مو
ساقه مو بخش قابل مشاهده و قابل لمس مو است که بیرون از پوست سر قرار دارد. ساقه مو از سلول های کراتینی تشکیل شده است که به صورت یک زنجیره طولانی و پیچیده از پروتئین کراتین ساخته شده اند. این زنجیره از سلول ها درون فولیکول مو تولید می شود.
ریشه مو
ریشه مو بخش پایینی ساقه مو است که درون فولیکول مو قرار دارد و به پوست سر متصل می شود. ریشه مو حاوی سلول های جوانه زنی مو است که مسئول تولید سلول های جدید و رشد مو می باشند.
فولیکول مو
فولیکول مو یک ساختار عمقی درون پوست است که مو را دربرمی گیرد و تغذیه می کند. این ساختار شامل عناصر مختلفی است که شامل عضلات، غدد، عروق خونی و عصب ها می شود. از طریق فولیکول مو، مو مواد غذایی و اکسیژن لازم را دریافت کرده و با انتقال آن ها به سلول های مو، رشد و تقویت می یابد.
به طور کلی، ساختار مو شامل ساقه مو، ریشه مو و فولیکول مو است. این ساختارها با همکاری سیستم های زیستی مختلف در بدن، امکان رشد، تقویت و حفظ سلامت مو را فراهم می کنند.
چرخه رشد و ریزش موها به چه شکل است؟
با شناخت ساختار مو و شناخت آناتومی مو می توانیم چرخه های رشد و ریزش مو را بهتر درک کنیم. چرخه رشد و ریزش موها به صورت متوالی و پیوسته اتفاق می افتد و شامل سه فاز مختلف است. این فازها عبارتند از:
فاز رشد (Anagen) : در این فاز، مو در حال رشد و تغذیه است. سلول های جوانه زنی در ریشه مو فعالیت زیادی انجام می دهند و سلول های جدید تولید می شوند. به طور متوسط 85٪ از موها در این فاز قرار دارند. طول مو در این فاز به طور معمول به میزان 1 سانتیمتر در ماه رشد می کند.
فاز وقفه (Catagen) : در این فاز، رشد مو متوقف می شود و فولیکول مو به طور فعال کاهش می یابد. این فاز معمولاً بین 2 تا 3 هفته طول می کشد و تنها حدود 1٪ از موها در این فاز قرار دارند. در این فاز، ساقه مو از فولیکول جدا می شود و فولیکول به حالت استراحت می رود.
فاز ریزش (Telogen) : در این فاز، مو در حال ریزش و آماده شدن برای رشد مجدد است. فاز تلوژن معمولاً بین 1 تا 4 ماه طول می کشد. حدود 10٪ از موها در این فاز قرار دارند.
بعد از اتمام فاز تلوژن، فاز رشد (آناژن) دوباره آغاز می شود و موهای جدید را تولید می کنند. این فرآیند به صورت پیوسته ادامه می یابد و موها به طور طبیعی و به تعداد متغیری در هر فاز رشد و ریزش قرار می گیرند.
مواد تشکیل دهنده مو
شناخت ساختار مو و مواد تشکیل دهنده آن بسیار مهم است. مو شامل مواد تشکیل دهنده اصلی زیر است:
کراتین: کراتین یک نوع پروتئین سخت و مقاوم است که ساقه مو را تشکیل می دهد. این پروتئین به طور اصلی از آمینو اسیدهای سیستین، سیستئین، آرژنین و متیونین تشکیل شده است. با شناخت ساختمان مو متوجه می شویم که کراتین باعث استحکام و سختی ساقه مو می شود.
آب: آب مهمترین ماده تشکیل دهنده مو است و برای رطوبت و نرمی مو بسیار حائز اهمیت است. آب به سلول های مو نفوذ کرده و آن ها را نرم و انعطاف پذیر نگه می دارد.
لیپیدها: لیپیدها گروهی از مواد چربی هستند که در سلامت مو نقش دارند. با آشنایی با ساختار مو متوجه می شویم که لیپیدها به خوبی رطوبت را در ساقه مو حفظ کرده و مو را در برابر خشکی و شکنندگی محافظت می کنند.
پروتئین های دیگر: علاوه بر کراتین، مو شامل سایر پروتئین ها نیز می باشد که وظایف مختلفی در حفظ سلامت و قوت مو دارند. برخی از این پروتئین‌ها شامل کراتینز، الاستین و کولاژن است.
عناصر کمیاب: عناصر معدنی مهمی مانند آهن، روی، مس، سلنیوم و منیزیم نیز برای سلامت و قوت مو ضروری هستند. این عناصر باعث تغذیه سلول های مو، حفظ تعادل رطوبتی و تقویت ساختار مو می شوند.
عوامل ریزش مو
بعد از شناخت ساختار مو بهتر است با عوامل ریزش مو نیز آشنا شویم. ریزش مو می تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. در ادامه، برخی از این عوامل را بررسی می کنیم:
ژنتیک: عوامل ژنتیکی می توانند نقش مهمی در ریزش مو داشته باشند. این نوع ریزش مو به عنوان آلوپسی (alopecia) شناخته می شود. در این صورت برای رفع کم مویی می توانید از پروتز مو زنانه یا مردانه استفاده کنید.
تغذیه نامناسب: تغذیه نامناسب و کمبود عناصر غذایی مهم می تواند عاملی در ریزش مو باشد. موها برای رشد و سلامت به عناصر غذایی اصلی مانند پروتئین، آهن، روی، ویتامین‌ها مانند ویتامین A، ویتامین D، ویتامین E و ویتامین B و اسیدهای چرب اساسی نیاز دارند. کمبود این مواد می تواند منجر به ضعف و ریزش موها شود. برای رفع مشکل کم حجمی موها می توانید عمل پروتز مو را انجام دهید.
استرس و فشار روحی: استرس و فشار روحی می توانند باعث تغییر در فعالیت هورمون ها و عملکرد سیستم ایمنی بدن شوند، که ممکن است منجر به ریزش موها شود. این نوع ریزش مو به عنوان تلوژن های اشکالی (telogen effluvium) شناخته می شود. اگر شما هم دچار کچلی یا کم مویی شده اید می توانید پروتز مو به روش پانچ یا سایر روش ها را انجام دهید.
بیماری ها و عوامل پزشکی: برخی بیماری ها و شرایط پزشکی می توانند ریزش مو را تسریع کنند. برخی از مثال های این بیماری ها عبارتند از بیماری های تیروئید، بیماری‌ه ای اتوایمیون، کمبود‌های غذایی، عفونت های پوستی و برخی داروها (مانند شیمی درمانی). در این شرایط برای رفع مشکل کم مویی بهتر است ابتدا در مورد تفاوت ترمیم مو و کاشت مو تحقیق کنید.
عوامل محیطی: عوامل محیطی مانند آلودگی هوا، اشعه مضر ماوراء بنفش، استفاده افراطی از محصولات شیمیایی مو، استفاده از حرارت بالا برای صاف کردن مو و غیره ممکن است به ریزش موها منجر شوند. در هر صورت شناخت آناتومی مو می تواند به شما در ریشه یابی مشکل کم مویی و ریزش مو کمک کند.
جمع بندی
در این نوشته در مورد اهمیت شناخت ساختار مو اطلاعات مفیدی بیان شد. ساختار مو به طور کلی از سه لایه اصلی تشکیل شده است: کوتیکول، کورتکس و ماده مرکزی.
کوتیکول: این لایه بیرونی مو است و از سلول‌های سطحی کوچک تشکیل شده است و وظیفه اصلی آن حفظ سلامت و محافظت از مو در برابر آسیب های خارجی مانند آلودگی، مواد شیمیایی و حرارت است.
کورتکس: کورتکس مو که در شناخت ساختمان مو حتما باید مورد توجه قرار گیرد، لایه وسطی است که بین کوتیکول و ماده مرکزی قرار دارد. این لایه شامل فیبرهای کراتینی بلند و صاف است که به مو قوت و سختی می بخشند.
ماده مرکزی: این لایه درونی و مرکزی مو است و شامل مواد مرکزی و هوپوکرومیک است. ماده مرکزی مو عمدتاً شامل لوسوفوم است که رنگدانه موقتی است.
لازم به ذکر است که آشنایی با ساختار مو به شما در ریشه یابی ریزش مو و همچنین انتخاب بهترین روش کاشت مو کمک زیادی می کند.